1389/8/17 دوشنبه

 ترویج کشاورزی بزودی توسط بخش خصوصی ساماندهی می شود

 رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) در گفت‌و‌گوی یک ساعته از معرفی رقم جدید برنج طی یک ماه آینده، کاهش 20 درصدی مصرف آب شالیزارها، ساماندهی بخش ترویج توسط بخش خصوصی، ارسال بسته‌های علمی به استانها برای افزایش دو برابری محصول گندم دیم،عدم تغییر طعم میوه‌ها و ضدعفونی چوب‌های وارداتی با استفاده از فن‌آوری هسته‌ای خبر داد.به گزارش خبرگزاری فارس، امروزه تحقیقات در بخش کشاورزی نه‌تنها جزو لاینفک این بخش بلکه مسئله‌ای فوق‌العاده ضروری است به طوری که دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند برای تامین نیاز غذای جمعیت 9 میلیارد نفری 40 سال آینده تنها تحقیقات، پژوهش و معرفی ارقام پرمحصول کارساز خواهد بود، سطح زمینهای قابل کشت دنیا محدود است اما رشد جمعیت بشر همچنان ادامه دارد و استفاده از علوم کشاورزی تنها راه افزایش تولید محصول خواهد بود. در کشور ما نیز اگرچه تولید محصولات کشاورزی نسبت به 30 سال گذشته رشد 4 برابری داشته اما به نظر می‌رسد همچنان تکافوی جمعیتی را که با آهنگ سریعتری در حال افزایش است را ندارد و بخش اجرایی ادعا می‌کند تحقیقات به دلیل اعتبارات ناکافی از اجرائیات عقب مانده است. به هر حال با وجود اینکه دو هفته پیش از 4 دستاورد جدید سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی رونمایی شد، اما بخش اجرایی انگشت اشاره را به سمت تحقیقات گرفته و سرعت در این بخش را کند می‌داند. برای بررسی این موضوعات با جهانگیر پرهمت معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) گفتگو کردیم.

فارس: مرور 9 ساله عمکلرد برنج نشان می‌دهد‌ منحنی تولید این محصول در کشور سینوسی بوده و طی این مدت رشد عملکرد نداشته است؟ چه کاری در مورد برنج انجام داده‌اید؟

پرهمت: نمی‌دانم آمار شما بر چه اساسی است.

فارس: همان آمارهای وزارت جهاد کشاورزی است.

پرهمت: ممکن است نوساناتی به دلیل تنشهای محیطی، خشکسالی و غیره داشته باشیم اما عملکرد بالا از ترکیب اقدامات مدیریت مزرعه‌ای و عملیات تحقیقاتی حاصل می‌شود،در مورد برنج برنامه راهبردی مشخصی تعیین شده و در سه حوزه آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی این اقدامات را پیش می‌بریم

در حوزه تحقیقات معرفی ارقام جدید، مکانیزاسیون و معرفی ماشین‌آلات مناسب بررسی می‌شود، در اوایل دهه 70 عملکرد برنج کشور حدود 2 تا 2.5 تن در هکتار بود اما این میانگین به حدود 4.5 الی 5 تن در هکتار رسیده که پیشرفت مناسبی را نشان می‌دهد و بسیاری از اینها مدیون معرفی ارقام پرمحصول و ارائه کارهای تحقیقاتی جدید است.

فارس: آخرین ارقامی که معرفی کردید کی بود؟

پرهمت: دهه 70 و 80 ارقام مختلفی معرفی شده است

فارس: چه ارقامی بودند؟

پرهمت:زیاد بود و چون این مصاحبه قبلا هماهنگ نشده بود الان حضور ذهن ندارم. اما امسال هم رقم مناسبی از برنج پرمحصول معرفی خواهد شد.

فارس: قطعا امسال معرفی می شود؟ ویژگی‌هایش را بفرمایید.

پرهمت: طی یک ماه آینده معرفی خواهد شد و اجازه بدهید این ویژگی‌ها روز معرفی ارائه شود.

فارس: در مورد عمکلردش بفرمایید؟

پرهمت:اجازه بدهید تمام موارد را در زمان معرفی اعلام کنیم در همین زمینه اقدامات بخش ترویج هم موثر بوده به طوری که یافته‌های تحقیقاتی به نحو مطلوبی توسط بخش ترویج به زارعین انتقال می ‌یابد. سال 87 -88 به رغم اینکه یک سوم سطح کشت شالیزارهای شمال به دلیل خشکسالی کاهش یافت، اما با همکاری تحقیقات و ترویج همان سال میزان برداشت کمتر از سالهای قبل نبود، از آنجا که تحقیقات در مزارع به عنوان مولفه اصلی تولید وآموزش و ترویج هم نقش مکمل دارد، پروژه‌های مختلف توسط در بخش تحقیقات به نتیجه می‌رسد و توسط بخش آموزش و ترویج به صورت کاربردی در مزرعه اجرایی می‌شود.

فارس: آیا ارزیابی کرده‌اید یافته‌های تحقیقاتی تا چه اندازه در افزایش عملکرد، کاهش مصرف آب و نهاده‌های کشاورزی موثر بوده است؟

پرهمت: به دنبال این هستیم تا 10 درصد مصرف آب در شالیزارها صرفه‌جویی شود از ابتدای سال این کار به صورت فراگیر در شالیزارهای شمال کار شروع شده و برای کاهش مصرف سموم و کود،ترویج کنترل بیولوژیک را در برنامه داریم، بخشی از نتایج طرح هم در مزارع استفاده می‌شود، شاید الان نتوانیم به طور صریح سهم تحقیقات از عملکرد برنج را بیان کنیم اما نتایج تحقیقات کاملا ملموس است به طوری که بعد از معرفی رقم خاص یا ارائه الگوی مناسب کشت، آبیاری، و غیره بلافاصله بعد از آن افزایش عملکرد نسبت به شاهد دیده می‌شود که این همان نتایج کارهای تحقیقاتی است.

فارس: برای کم کردن مصرف آب یا نهاده‌های کشاورزی روش شما همان معرفی ارقام است یا روش‌های دیگری هم دارید؟

پرهمت: تنظیم دور آبیاری در مزارع برنج از روش‌هایی است که تا 20 درصد مصرف آب را در مزارع برنج می‌تواند کنترل کند و این روش در کنار معرفی ارقام مقاوم به کم‌آبی به کشاورزان ترویج می‌شود.

فارس: بخش ترویج حلقه مفقوده در بخش کشاورزی است، ارتباط جنابعالی با مروجین به چه صورت است؟

پرهمت: بخش ترویج به دلیل ساختار دولتی محدودیت‌هایی که دارد و نمی‌تواند ارتباط تنگاتنگی با بخش تحقیقات داشته و یافته‌های جدید تحقیقات را بلافاصله به کشاورزان انتقال دهند، اما از سوی دیگر کشاورزان ما هم سنتی هستند و در مقابل تغییر مقاومت نشان می‌دهند به همین دلیل ما باید انتظارمان از بخش دولتی تنها حمایت از کشاورز باشد،اما بزودی بخش ترویج توسط بخش خصوصی ساماندهی می‌شود و برای تحقق انتظارات از بخش ترویج باید منتظر خصوصی‌سازی باشیم. اگر بخش خصوصی ما در بخش ترویج فعال و حلقه واسط بخش تحقیقات و زارعین باشد در این صورت یافته‌های تحقیقاتی می‌تواند در کمترین زمان به مزرعه برسد، ما امروزه در مورد فعالیت شرکت دانش‌بنیانی که بتواند یافته‌های تحقیقاتی را به صورت انبوه و قابل استفاده برای همه کشاورزان درآورد یا کارهای تبلیغی در این زمینه انجام بدهد با مشکل مواجه هستیم.

شبکه‌ای باید ایجاد شود که تولیدکنندگان برتر به عنوان بازوی تبلیغی باشند، دانش بومی کشاورزان نمونه باید به عنوان مالک حقیقی آنها ثبت شود و آنها باید جزو سامانه ترویج باشند.

فارس: میانگین تولید گندم 4 تن در هکتار است،اما آخرین رکورد گندم بیش از 13 تن در هکتار است که از یک سو نشان‌دهنده ظرفیت تولید این محصول در کشور و از سوی دیگر نوسانات بالا در تولید است، در مورد گندم چه کار کرده‌اید؟

پرهمت:ما در کشور تنوع اقلیمی بالا و گندم آبی و دیمی داریم اما در هر دو بخش به دنیال این هستیم که ارقام مناسبی سازگار به هر دو شرایط داشته باشیم، جدیدا دو رقم برای مناطق سردسیر با عملکرد 8 تن در هکتار معرفی شده که دارای عملکرد قابل قبول و دو برابر میانگین تولید است اما این فاصله باید با حداکثر ظرفیت تولید در کشور پر شود که با انجام کارهای تحقیقاتی و مدیریت مزرعه‌ای عملی خواهد شد.

سال گذشته 3هزار هکتار از زمین‌های کشاورزان به طرح کشت گندم اختصاص یافت که حدود یک هزار کشاورز در آن فعالیت داشتند، در این قطعات 1.5 تن در هکتار برداشت شد که نسبت به شاهد 5 برابر رشد داشت، در این قطعات هزینه زیادی استفاده نشد بلکه مدیریت مزرعه و اجرای کارهای تحقیقاتی ساده مانند عمق کاشت،میزان کود، فاصله ردیف‌ها و رقم مناسب عامل این برداشت 5 برابری بود.

فارس: آیا این تحقیقات را در سطح ملی هم اجرایی می‌کنید؟

پرهمت: امسال طرح افزایش میانگین گندم دیم را اجرایی می‌کنیم، این طرح به همه استانها ابلاغ می‌شود و همه استانها آن را عملی خواهند کرد و در صورت اجرای آن عملکرد دو برابر می‌شود و در زمان‌های خشکسالی هم کمترین کاهش عملکرد را خواهیم داشت.

فارس: خیلی ها معتقدند طعم میوه‌ها نسبت به سالهای گذشته عوض شده و بدمزه شده‌اند. علتش چیست؟

پرهمت: این حرف شما را قبول ندارم شاید این میوه‌های وارداتی ذائقه ما را عوض کرده است تنوع ژنتیکی در کشور ما زیاداست و در اصلاح ارقام هم کمیت و کیفیت هر دو مطرح است، و بیش از 90 درصد ارقامی که اکنون کشت می‌شود مربوط به ارقام قبل است که نمی‌تواند موضوغ تغییر کیفیت مطرح باشد و در ارقام جدید هم کیفیت مد نظر بوده است.

فارس: آیا قبول دارید که همیشه رابطه معکوسی بین کیفیت و کمیت در محصولات کشاورزی مطرح است؟

پرهمت: ما یک باره طعم همه میوه‌ها را عوض نکردیم و ما همواره در اصلاح و معرفی ارقام به کیفیت هم توجه داشته‌ایم و اصلا اینطور نیست.

فارس: آیا قول می‌دهید که این موضوع را به عنوان یک پروژه تحقیقی پیگیری کنید؟

پرهمت: از جنابعالی دعوت می‌کنیم که در باغات تحقیقاتی ما بروید و از نزدیک طعم میوه‌ها را بچشید.

فارس: تا چه اندازه از فن‌آوری‌های هسته‌ای برای اصلاح ژنتیک و معرفی ارقام در بخش‌های کشاورزی و دامی کمک می‌گیرید؟

پرهمت: از آنجایی که فن‌آوری‌های هسته‌ای در کشاورزی کاربرد‌های فراوانی دارد، علاوه بر استفاده از این فنون به علوم بیوتکنولوژی و نانو تکنولوژی هم توجه کردیم اما به این امید ننشستیم که تنها از این فن‌آوری‌ها کمک بگیریم.

در بخش کشاورزی از این فنآوری در بخش‌های بسته‌بندی و ضدعفونی بذور استفاده می‌شود و با موسسه پژوهش‌های فن‌اوری هسته‌ای جدیدا همکاری‌های جدیدی را هم شروع کردیم و به دنبال این هستیم که توافقنامه‌ای با سازمان انرژی اتمی و پژوهشگاه هسته‌ای برای ضدعفونی چوب‌های وارداتی از این فن‌آوری کمک بگیریم و در ضدعفونی و بسته‌بیندی هم استفاده شود و الان هم تا حدودی از این روش استفاده می‌شود.

فارس: در مورد گل جالیز چه کارهایی کردید با توجه به اینکه برای کشاورزان به ویژه صیفی‌کاران خسارت‌های زیادی وارد می‌کند؟

پرهمت: از موسسه تحقیقات گیاهپزشکی سوال کنید حتما به نتیجه می‌رسید.

فارس: واقعیت این است که من در این زمینه به نتیجه‌ای نرسیده‌ام

پرهمت: پس اجازه بدهید بررسی کنم و در فرصت مناسب این سئوال را طرح کنید تا جواب دهم.

فارس: برخی معاونت‌ها اعلام می‌کنند که آهنگ رشد کند است و بخش اجرایی جلوتر از بخش تحقیقات عمل می‌کند، چه برنامه‌ای برای سرعت بخشیدن به کارهای تحقیقاتی دارید؟

پرهمت: ارتباط بسیار نزدیکی بین تحقیقات و اجرا وجود دارد به طوری که آنها منتظر کارهای تحقیقاتی هستند و سعی داریم با ساماندهی سازمان‌های خصوصی و دانش بنیان و شرکت‌های فنی- خدماتی، مهندسین کشاورزی و بهره‌برداران خروجی کارهای تحقیقاتی را زودتر ببینیم، همچنین در خود بخش تحقیقات هم امروز همه نیازهای بخش پاسخ داده می‌شود، دانش فنی را در زمان کوتاه می‌توانیم دست یابیم و در مورد برخی که زمانبر هستند مانند ایجاد لاین در بخش کشاورزی دام و طیور اگرچه احتمال دارد تا 20 سال طول بکشد اما بعد از تحقق می‌تواند کشور را خودکفا کند.امروزه بخش تحقیقات ظرفیت فراوانی در مورد ماموریت‌های روزمره دارد و حتی به غیر از محصولات استراتژیک در مورد محصولاتی که مصرف روزمره دارد مانند سبزی و صیفی نیز از ظرفیت‌های تنوع ژنتیگی استفاده می‌شود تا نیاز کشور برآورده شود.

فارس: گفته می‌شود بذر مادر را کشورهای وارد کننده در اختیار نمی‌گذارند و به همین دلیل وابستگی‌ به این بذور ادامه می‌یابد؟

پرهمت: بذر مادر یک دانش فنی است و هر کسی این دانش را تولید کند مالکیتش را دارد و به همین دلیل موسسات تحقیقاتی ما هم به دنبال ثبت این مالکیت هستند .ماهم باید مالکیت معنوی داشته باشیم و هیچ کشوری این دانش را رایگان در اختیار کشور دیگر قرار نمی‌دهد.

فارس: سخن آخر؟

پرهمت: رسانه‌ها بخشی از ترویج را تشکیل می‌دهند، تولید سالم ، اشاعه فرهنگ استفاده از تولید محصول سالم و پرداختن بهای استفاده از محصول تولید سالم از موضوعاتی است که رسانه‌ها می‌توانند فرهنگ سازی کنند، نقش رسانه کارشناسی است و امیدواریم این سیاست جهت پیدا کند ورسانه‌ها در این زمینه حامی ما باشند.

فارس: حیفم می‌آید این سئوال را مطرح نکنم گفته می ‌شود که محصولات وارداتی می‌تواند بانک ژن ما را تغیر دهد

پرهمت: بانک ژن ما مجموعه‌ای از مواد ژنتیکی و قابل رویش است ایستگاه‌های منابع طبیعی و کشاورزی وجود دارد که مرتب کارشناسان ما نظارت دارند تا هیچ گونه تداخلی با سایر گونه‌های گیاهی نداشته باشد و این موضوع نمی‌تواند صحت داشته باشد.

فارس: منظور من این است که میوه‌های وارداتی در طول سال‌ها بذورشان در کشور رشد کند و بر اثر تلاقی‌هایی که با گیاهان بومی می‌کنند ژنتیک آنها را تغییر دهند.

پرهمت: موسسه گواهی ثبت بذر و نهال اینها را کاملا کنترل می‌کند و بذری که به صورت کنترل شده به مزارع می‌روند چنین مشکلی نخواهد داشت اما برای بخشی که کشاورزان خودشان تامین بذر یا نهال می‌کنند تضمینی وجود ندارد و در مورد بذر و نهال‌های وارداتی هم وکاملا کنترل می‌شوند.

فارس سوالم را ساده‌تر بیان می‌کنم، فرض کنید هلوی وارداتی بعد از استفاده، بذر آن رشد می‌کند و گیاه کامل می‌شود و تلاقی آن با گیاهان بومی ایجاد ژنتیک جدیدی را خواهد کرد که متفاوت از گونه بومی است؟

پرهمت: این تلاقی‌ها چون باعث تنوع گونه می‌شود اتفاقا مفید است اما اگر این نوع تلاقی‌ها باعث ورود بیماری و آفت خاصی به گونه‌های گیاهی بشود مضر خواهد بود.

فارس: (با اشاره به دسته گلی که روی میز است) این دسته گل را استشمام کنید این گلها هم بوی گلهای گذشته را ندارند و میوه‌ها هم این طور هستند طعم ندارند؟

پرهمت: (بعد از استشمام) قبول ندارم شما می‌توانید به مراکز تحقیقاتی گل و گیاه ما تشریف بیاورید و از نزدیک ببینید.